Pusamcap là một quần thể nhiều hang động nằm ở hệ thống núi Pusamcap với độ cao từ 1300 đến 1700m.
Sam theo tiếng của người Thái có nghĩa là ba nên hệ thống núi này còn được gọi là “núi ba hòn”. Hiện nay, địa danh này được rất nhiều người biết đến không chỉ với sự hùng vĩ và hoành tráng của nó mà còn liên quan đến sự tích hình thành nên vùng đất Phong Thổ ngày nay.
Tương truyền rằng: “ Ải Sái Hịa là người của nhà trời và được Then sai xuống hạ giới khai hoang mở đất. Ải có mang theo bò chín ngàn bướu và trâu chín ngàn vái. Xuống dân gian, Ải khai phá đất hoang thành những ruộng lúa. Mỗi cánh đồng nằm cách nhau mấy chục ngày đi đường. Vào buổi sáng, Ải sẽ nhổ mạ ở Mường Thanh, trưa thì về Mường Lò ăn cơm, chiều lại đi cấy ở Mường Tắt và Mường Than. Dãy núi Pusamcap Lai Châu chính là chứng tích của ba vùng mà Ải làm ngày ấy.
Không chỉ có vậy, Pusamcap còn thu hút khách du lịch với câu chuyện tình buồn mà người dân nơi đây truyền miệng qua bao đời nay. Truyền thuyết kể lại rằng, khi xưa trên vùng đất này có người còn gái tên là Thị Lài. Đến cái tuổi trăng tròn, Lài có khuôn mặt như một nàng tiên, e ấp quyến rũ như bông Ban của núi rừng. Tóc nàng dài và mượt như suối nguồn mùa xuân. Mọi chàng trai trong bản đều yêu mến nàng nhưng trái tim của nàng đã sớm tìm được nơi gửi gắm. Chàng ta là một người khôi ngô, dũng mảnh nhưng nhà lại nghèo. Hai người yêu nhau say đắm, họ ngày đêm mải mê vui đùa mà quên đi ngày tháng. Hai người quên mất rang còn nước đầu nguồn ập đến cuốn trôi tất cả mọi thứ trong bản. Những ngôi nhà đã vốn xác sơ nay bị cuốn theo dòng lũ dữ. Cha mẹ nàng vì cái đói mà phải nhận gùi thóc và con trâu của người trưởng bản độc ác. Hắn vốn để ý nàng từ lâu nhưng không thể đeo bám nàng được nên cơ hội đã đến, hắn được thoải lòng tham ấy. Lài buồn lắm, nàng khóc nhiều ngày liền cho đến khi đôi mắt đẹp kia khô đi không còn giọt lệ. Chàng trai nghèo thấy vậy đã quyết định bỏ trốn cùng nàng vào trong núi. Cảm thông cho mối tình đẹp thần núi rừng đã tạo giữa rừng một ngôi nhà bằng đá và được khu rừng Móc che chở. Họ ở đó ngày này qua ngày khác, cứ thế cuộc sống trôi qua êm ả.
Nhưng có một ngày, người chông mê đuổi theo con thú hoang trong rừng thì tên trưởng bản độc ác kia đã tìm đến nơi hai người sinh sống. Hắn mang theo hàng tá quân lính. Bọn chúng dữ tợn đến con voi lớn, con sư tử dữ dằn vẫn bị chúng giết chết. Thị Lài sợ hãi ôm những đứa con đang khóc thét không biết phải làm sao. Nỗi lòng của nàng được trời xanh nghe thấu nên đã làm cho mây đen kéo đến, bầu trời tối đen như mực, sấm chớp đùng đùng. Tên trưởng bản và bọn quân lính đi theo vô cùng sợ hãi và trốn trong những gốc cây. Khi tất cả qua đi trở lại bình yên thì tất cả mọi thứ đã bị hoá đá, mẹ con Thị Lài trở thành vĩnh cữu và không ai bắt được nàng.
Chính câu chuyện này đã làm hấp dẫn thêm cho động Pusamcap. Ngày nay, Pusamcap đang trở thành một điểm sáng của du lịch Lai Châu.
